Ekosistemi shqiptar i inovacionit po prodhon një brez sipërmarrësish që po shtrihen shumë përtej kufijve të rajonit, duke ndërtuar kompani konkurruese në tregjet globale. Që nga viti 2016, një sërë startup-esh të themeluara nga shqiptarë në diasporë dhe në trojet shqiptare po tregojnë se talenti dhe vizioni i tyre mund të ndërtojnë produkte që zgjidhin probleme reale në teknologji, shëndetësi, logjistikë dhe ndërtim. Shembulli më i dukshëm është Slice, themeluar nga Ilir Sela në SHBA. Duke u fokusuar te piceritë lokale, platforma food-tech u ka mundësuar bizneseve familjare të konkurrojnë me zinxhirët gjigantë. Sot Slice punëson mbi 700 persona dhe ka kapërcyer 100 milionë dollarë të ardhura vjetore, duke u shndërruar në një lojtar të rëndësishëm në industrinë e porosive online. Modeli i saj tregon se qasja e thjeshtë, por e fokusuar, mund të krijojë një ekosistem të qëndrueshëm rreth bizneseve të vogla. Në Londër, Labinot (William) Zeqiri ka transformuar sektorin e bukurisë dhe mirëqenies me Fresha, platformën që ndihmon sallonet dhe klinikat të menaxhojnë rezervimet dhe pagesat. Me mbi 475 punonjës dhe 43.4 milionë dollarë të ardhura në vitin 2024, Fresha është shndërruar në një motor të fuqishëm digjital për më shumë se 120 vende, duke treguar se një ide e thjeshtë – menaxhimi i centralizuar – mund të marrë përmasa globale. Në Zelandën e Re, Milot Zeqiri, i larguar nga Kosova gjatë luftës, ka bashkëthemeluar ArchiPro, një platformë që po revolucionarizon ndërtimin dhe dizajnin e shtëpive. Duke lidhur profesionistë, furnitorë dhe konsumatorë në një hapësirë të vetme digjitale, ArchiPro ka ndërtuar një ekip prej mbi 300 punonjësish dhe gjeneron rreth 20 milionë dollarë në vit, duke u bërë një aktor kyç në ConTech. Nga ndërtimi te logjistika, historia vazhdon me Tive në Boston, themeluar nga Krenar Komoni. Tive ka krijuar pajisje të patentuara që monitorojnë në kohë reale kushtet e mallrave kudo në botë. Me mbi 100 milionë euro financime dhe rreth 243 punonjës – shumica në Kosovë – kompania ilustron mënyrën se si ekspertiza shqiptare po shndërrohet në teknologji kritike për zinxhirët globalë të furnizimit. Në shëndetësi, hellocare AI, themeluar nga Labinot dhe Mimoza Bytyqi dhe Egzon Zeneli, po ndërton një platformë të avancuar për telemjekësinë dhe monitorimin virtual të pacientëve. Raundi i fundit prej 47 milionë dollarësh, i mbështetur nga institucione si Mayo Clinic dhe UCHealth, e konfirmon potencialin e startup-it, i cili mbështetet në një ekip të fuqishëm inxhinierik në Kosovë. Në Prishtinë operon edhe Gjirafa e Mërgim Cahanit, një konglomerat digjital që nisi si motor kërkimi dhe sot përfshin media, reklamim dhe tregti online. Me 140 punonjës dhe 16 milionë dollarë të ardhura vjetore, Gjirafa ka krijuar një infrastrukturë të rëndësishme për tregun shqipfolës. Ndër startup-et e rëndësishme spikat edhe Radix në Arizona, themeluar nga Blerim Zeqiri, e cila me 100 punonjës dhe mbi 12 milionë dollarë të ardhura vjetore ofron analiza të avancuara për sektorin multifamily housing në SHBA. Në horizont po shfaqet një histori e re: Machine Thinking Lab, startup-i i ri i Mira Muratit, ish-CTO e OpenAI. Me 10 milionë USD financim nga qeveria shqiptare, projekti shënon një hap strategjik drejt zhvillimit të inteligjencës artificiale me ndikim global. Këto kompani ndajnë një tipar të përbashkët: janë ndërtuar me punë të heshtur, vizion të qartë dhe ambicie globale, duke dëshmuar se shqiptarët, kudo që ndodhen, mund të krijojnë zgjidhje që ndikojnë në botë.