Siguria kibernetike është bërë një nga sfidat më urgjente të kohës sonë, dhe Shqipëria, si vendet e tjera të rajonit, përballet me kërcënime komplekse që mund të paralizojnë institucione, biznese dhe shërbime kritike. Avokati Alban Avdulla, i specializuar në energji, teknologji, Inteligjencë Artificiale, siguri kibernetike dhe të dhëna personale, me eksperiencë akademike në SHBA dhe Shqipëri, ofron një perspektivë të detajuar mbi rreziqet dhe mundësitë e epokës digjitale. Përmes bashkëpunimit të tij me aktorë globalë dhe përvojës me “The Global Partnership on AI”, ai thekson se AI po përdoret gjithnjë e më shumë për sulme sofistikuese, por edhe për të ndërtuar mbrojtje inovative dhe proaktive. Raportet ndërkombëtare tregojnë një kërcënim kibernetik çdo tre minuta. Avdulla shpjegon se teknologjitë digjitale rrisin produktivitetin, por ekspozojnë edhe institucionet publike ndaj sulmeve. Ai përmend shembullin e vitit 2022 në Kosta Rikë, ku një sulm kibernetik mbi 30 institucione detyroi shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme dhe shkaktoi humbje rreth 2.4% të GDP-së vjetore. Në të njëjtin vit, Shqipëria u përball me sulme kibernetike që synuan aksesin për rreth 14 muaj në sistemet e saj kritike, duke vënë në rrezik të dhëna të ndjeshme. Për të rritur mbrojtjen, Bashkimi Europian lançoi projektin “Masat e Reagimit të Shpejtë të Sigurisë Kibernetike” për Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut, duke ndihmuar vendin të zhvillojë kapacitetet e tij për të reaguar ndaj kërcënimeve në kohë reale. Sot, Shqipëria operon me një sistem të centralizuar që monitoron dhe kundërpërgjigjet kërcënimeve 24/7, nën koordinimin e Agjencisë Kombëtare të Sigurisë Kibernetike (AKSK). Avdulla shpjegon se AI po sofistikojnë sulmet kibernetike, duke përdorur teknologji si deepfake për të manipuluar zërin dhe imazhet e individëve, skema “social engineering” për të personalizuar sulmet dhe “pig butchering schemes” për mashtrime financiare. Sistemet AI gjithashtu mund të zhvillojnë malware adaptiv dhe të përdorin agjentë të pavarur për vjedhjen e të dhënave. Në të ardhmen, sulmet mund të jenë edhe më komplekse përmes bashkëpunimit të sistemeve AI, të njohur si “Swarm Intelligence”. Nga ana tjetër, AI mund të përdoret për mbrojtje, duke reduktuar alarme të rreme, monitoruar sistemet me ritme të larta, identifikuar kërcënimet në kohë reale, përmirësuar detektimin e email-eve phishing dhe analizuar informacion për të parandaluar sulmet. Megjithatë, ndërhyrja e ekspertëve njerëzor mbetet thelbësore. Sa i përket kuadrit ligjor, Shqipëria ka miratuar Strategjinë Kombëtare për Kërkimin Shkencor, Teknologjinë dhe Inovacionin, Ligjin për Sigurinë Kibernetike nr. 25/2024 dhe Ligjin për Mbrojtjen e të Dhënave Personale nr. 124/2024. Këto hapa ofrojnë bazën për një infrastrukturë digjitale të fortë, megjithëse zhvillimi i vazhdueshëm dhe investimi në burimet njerëzore janë thelbësore për përballimin e kërcënimeve kibernetike.